หน้าเว็บ

04 กุมภาพันธ์ 2552

พาลีสอนน้อง

จะกล่าวถึงพานเรศเรืองสนาม
กำแหงหาญชาญเชี่ยวในสงคราม ทรงพระนามสมญาว่าพาลี
ดั่งดวงอโณทัยไตรตรัส ผ่านสมบัติขีดขินบุรีศรี
สยมภาคหล่มฟ้าในธาตรี สี่ทวีปห่อนหาญพาลผจญ
ฯลฯ
เมื่อต้องศรพรหมาศนารายณ์ผลาญ แต่ปลายขนมิได้ให้พานเป็นแผลศิลป์
หวังจะให้เกียรติยศพานรินทร์ ให้ผ่องภิญโญยศชั่วกัลปา
เป็นเยี่ยงอย่างฉบับสำหรับทหาร จะทำการรณรงค์ไปภายหน้า
พระกุมศรกรกวักอนุชา ทั้งบุตราองคตยศไกร
เจ้ามานี่มาพี่จะสั่งสอน สองพระยาพานรพิศมัย
จะลาเจ้าเข้าสู่พิมานชัย ทั้งสองไทจงเป็นข้าพระจักรี
ให้ปรากฎสุริยวงศ์พงศ์เพศ เอาพระเดชปกเกล้าเกศี
จงตั้งจิตสุจริตภักดี วางชีวีไว้พระบาท
เมื่อขึ้นเฝ้าเข้าถึงทวารวัง จงหยุดยังประณมนิ้วเหนือเกษา
บังคมคูณบุณย์เบื้องมุลิกา จึงค่อยคลาสู่ท้องพระโรงทรง
อนึ่งเมื่อเจ้าเนาในนิเวศน์ อย่าบังเหตุร่าเริงละเลิงหลง
อย่าประมาณราชกิจคิดทะนง ระวังองค์กลัวราชอาญา
ให้รอบรู้ดูราชกิจการ โดยสถานที่พระทัยปราถนา
ถ้าคุกคามอย่าได้ขามพจนา จงตรึกตราไว้ให้คล่องทำนองใน
อย่าอ่าองค์ส่งกลิ่นเมื่อยามเฝ้า อย่าสดเศร้าพอเพียงอัชฌาศัย
อย่าเมินหมอบลอบลับพระเนตรไท พองามใจงามพักตร์พอแลงาม
อันขัติยวงศ์กษัตริย์สุด เป็นมงกุฎไตรภพทั่วทั้งสาม
พระปัญญาใหญ่ยิ่งอย่ากริ่งความ กระทำตามตอบต้องทำนองคน
ใครเริงร้ายให้ร้อนไปโดยร้าย ใครขวนขวายแสวงผลก็ให้ผล
เป็นตราชูชั่งในน้ำใจชน ข้างไหนล้นเหลือนักก็หนักไป
อนึ่งแสนสนมนางสุรางค์ราช ทรามสวาทพักตร์เพียงอุทัยไข
โดยเสด็จหริรักษ์บำเรอไท พ่ออย่าได้เหลือบลอบทำยินดี
ดูพระทัยสิ่งท้าวดำริรัก สวามิภักดิ์โดยเบื้องบทศรี
สิ่งใดห้ามปรามใจอย่าให้มี ประเวณีข้าท้าวจึงบังควร
ท้าวรักอย่าบันเทิงละเลิงหลง ถนอมองค์ระวังผิดตนสงวน
อย่าสามหาวห้าวฮึกทะนงนวล อย่าก่อกวนให้เดืองพระบาทา
ถนอมยศเจ้าเลี้ยงแต่เพียงศักดิ์ อย่าฮึกฮักอาจเอื้อมเกินวาสนา
อย่าลากผิดตามหลังอหังกา จะนุ่งผ้าแต่งตนให้คนชม
อนึ่งเพื่อราชกิจสนิทหน้า จะคบหาร่วมรักที่ศักดิ์สม
เขาสัตย์ซื่อ ๆ สนองครองอารมณ์ ถ้าคนคด ๆ คมให้ควรการณ์
ถึงเสียสินถนอมศักดิ์ที่รักรู้ จึงจะคู่ควรได้เป็นใจทหาร
จะคบพาลข่มพาลให้เสียผาล คิดประหารพาลร้ายให้พาลเกรง
ที่ควรดี ๆ ต่ออย่าก่อก่อน เขาเอื้อนอ่อนเยาวเรศอย่าข่มเหง
อย่าพาเพื่อนเชือนเล่นเป็นนักเลง จงยำเยงเกรงทัณฑ์พระจักรา
อนึ่งต้องราชทัณฑ์สักพันครั้ง อย่าคุ้มคั่งเคียดแค้นสหัสสา
อย่าคิดคดขบถเบื้องมุลิกา จงก้มหน้าหาชอบให้ช่วยตัว
จะหมอบเฝ้าอย่าผ่านเสนานั่ง อย่าเหลียวหลังเจรจามายิ้มหัว
ต่อหน้าพระที่นั่งระวังตัว อย่าหมอบมัวคอยฟังพระชังคา
แม้ว่าพระพิโรธโปรดประภาษ แก่หมู่มาตยากรทั้งซ้ายขวา
อย่ายิ้มแย้มแซมสอดพระบัญชา อย่าเพ็ดทูลกิจจาเมื่อคราวเคือง
ถ้ามีข้อพอทูลจึงทูลท้าว จงฟังข่าวในนอกให้ปลอดเปลื้อง
ดูพระพักตร์ผ่องงามอร่ามเรือง จึงแจ้งเรื่องตามข้อคดีมี
ถ้าตรัสถามจงทูลแต่เพียงถาม อย่าเอาความกว่านั้นมาสอดสี
อย่าพูดมากปากพลั้งจะเสียที จะพาดีเป็นร้ายไม่ต้องการ
อนึ่งพระบริรักษ์บรมนาถ ประสาทราชบำเหน็จนายทหาร
ผู้ทำชอบประกอบในกิจการ พ่ออย่าทานทูลทัดขัดพระทัย
สิ่งใด ๆ ได้ชื่อว่าเป็นของหลวง อย่าลามล่วงเลยละอัชฌาสัย
แต่โดยน้อยนิดหนึ่งเท่ายองใย จงเอาใจปกป้องเป็นของตน
อนึ่งเล่าแขกเมืองต่างเมืองมา อย่าซุบซิบสนทนาไม่เป็นผล
อย่าผูกผันสันถวะให้ปะปน จะแค้นเคืองเบื้องยุคลนั้นไม่ควร
ฯลฯ
จงอาสาสงครามเมื่อยามคึก เจ้าอย่านึกใจขลาดขยาดหนี
อย่าย่อท้อต่ออรินทร์ไพรี จงดูทีถี่ถ้วนกระบวนชาญ
ประพฤติในพระพิชัยสงครามขัน บูราณนั้นบอกแจ้งแถลงสาร
ถ้าเห็นควรถาโกมเข้าโรมราญ ถ้ากลการคึกคิดให้เกินกล
จงโอบอ้อมถนอมไพร่ให้ชื่นใจ อย่าคิดตื้นดูเหตุให้เห็นผล
เจ้าคิดกลให้สมเป็นจอมพล จะใช้คนดูคนให้ควรการ
จะทำศึกนั้นตรึกให้รอบคอบ จะสื่อสารโต้ตอบให้อวดหาญ
สุดแท้แต่ความเพียรเป็นประธาน อย่าเกียจคร้านทอดคนให้ห่างตา
จะอับจนผ่อนปรนอย่าหนีไพร่ เจ้าหมายใจเอากายไปตายหน้า
เป็นจอมทัพใจอย่าอหังกา จะดีชั่วกลัวกล้าแต่พองาม
อย่ารู้มากบากหนีแต่ที่ง่าย ที่ไหนหนักหักกายเข้าหาบหาม
เป็นชาติชายไว้ลายในสงคราม จะเรืองนามชั่วโลกกัลปา
จงดูเยี่ยงอย่างพี่ผู้มีสัตย์ ไม่กำหนัดชีวันเท่าเกษา
ไม่ควรตายจึงเสียดายดวงชีวา อันควรม้วยมรณาอย่าอาลัย
ฯลฯ
เจ้าปกป้องครองกันให้จงดี ทั้งกระบี่กำแหงหนุมาน
จงสงเคราะห์สุริยวงศ์อย่าหลงไหล เอาใจใส่ปกป้องนะน้องหลาน
สั่งพลางวางศิลป์พระอวตาร สังหารกายตายเกิดเป็นเทวัญ
จึงได้สมญาว่าพาลี ก็เพราะมีความสัตย์นั้นเหมาะมั่น
กับเดชพระนารายณ์ประกอบกัน เสวยสวรรค์โอฬารสำราญใจ
สุภาษิตซึ่งวินิศบุราณเรื่อง ก็ลือเลื่องล้ำโลกแถลงไข
สาธุชนพ้นที่จะเห็นไป จึงไขข้อเรื่องราวพจนา
เป็นคดีราวความแต่ตามเห็น แก่ผู้เป็นราชการไปภายหน้า
สำเนาเราพระมหายศรา เป็นข้าบาทมุลิกาวังหน้าเอย